LEHEN MAILA ARRETAKO PEDIATRIAREN EGOERA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN. 2007KO MARTXOA.
SARRERA
ARABAKO EGOERA
Arabako Eskualdea
Araba guztira
BIZKAIKO EGOERA
Comarca Bilbaoko Eskualdea
Ezkeraldea-Enkarterri Eskualdea
Barneko Eskualdea
Uribe-Kostako Eskualdea
Bizkaia guztira
GIPUZKOAKO EGOERA
Ekialdeko Gipuzkoa
Mendebaldeko Gipuzkoa
Gipuzkoa guztira
LABURPENA
Euskal Autonomia Erkidegoko datu orokorrak
PROPOSAMENAK
ERREFERENTZIAK
Sarrera
Azken egunetako bertoko prentsak populazioaren ondoeza adierazi du Osakidetzak
eskainitako pediatriako lanpostu batzuk ez daudelako pediatren esku, mediku
orokorren edo familia eta komunitate medikuen esku baino. Egoera hau ez
da berria eta, aitzitik, epe laburrerako irtenbiderik ez bada aurkitzen,
etorkizunerako antzeman daitekeena ez da hobea.
Egoera honen sorburua ez da bakarra, aspaldidanik daude, eta Administrazioko
sail guztiei dagozkie; azken honengatik uler daiteke erantzukizunak disolbatu
egiten direla eta batek ez duela hura zuzentzeko neurririk hartzen. Laurogeitamarren
hamarkadan erreferentzi asko zegoen Nazio Osasun Sisteman medikuen kopurua
gehiegizkoa zela adierazten zuena eta, horregatik, Medikuntza fakultateetarako
politika murriztatzaileak ipini ziren abian. Aitzitik, joera hori itzuli
egin da eta Europako beste herrialdeetan gertatzen den bezalaxe medikuen
eskasia errealitate bihurtu da.
Gaur egun, medikuntzan trebatzeko Unibertsitateak eskainitako ikaslekuaren
kopurua ez da, urrutitik ere, nahikoa herriaren premiak betetzeko, eta
ez dagokio soilik pediatriari, epe laburrera espezilitate guztiek egoera
berean egotea litekeena delako. Baina medikuen eskasi kroniko hau aspaldidanik
dator eta Europear Batasuneko herrialde batzuk urteak daramatzate espezialistak
inportatzen, batzutan Estatu Espainioletik, azken hauek hemengoak baino
baldintza ekonomiko eta laneko hobeak erakarrita. Medikuen eskasia dela
eta, Osasungintzan diharduten enpresa pribatuek, batzuk Osakidetzarekin
elkarlanean, dagoeneko Hispanoamerikatik ekarri dituzte profesionalak
bere premiei bidea emateko.
Pediatriari dagokionez, ez da ezagutzen:
pediatriaren kalitate egokia bermatzeko espezialisten premia, sistemak ez duelako demografiaren aurrikuspenak kontutan hartzen duen Egitasmo Estrategikorik,
pediatren premiak ospitaletan eta lehen arretan,
lanean diharduten espezialisten bataz besteko adin medioa eta behar
duen belaunaldiko ordezkapena,
jarduera publiko eta pribatuaren artean suerta daitezkeen joan-etorriak
eta
espezialisten joan-etorriak herrialdeen artean, besteak beste.
J. Ruiz Canela eta F. Malmiercak 2005ean argitaratu zuten pediatriaren
asistentzia egoerari buruzko azterketak adierazten zuen ordurako 570 pediatren
eskasia lehen arretarako (LA) eta 138ena sare publikoko ospitaleetarako
(1). Txosten honek Asociación Española
de Pediatría (AEP), Asociación Española de Pediatría
de Atención Primaria (AEPap) eta Sociedad Española de Pediatría
Extrahospitalaria y Atención Primaria (SEPEAP), elkarte pediatrikoen
babes eta bermea jaso zituen.
Unibertsitatean ikaslekuak gehitzea eta Mediku Interno eta Egokiliarretarako
(MIR) deialdietan pediatria espezialitaterako eskaintza gehitzea dira
arazoari sustraitik hartzeko irtenbideak.
Jakina da Medikuntzako Ikasketak 6 urtetan dirautela eta MIRen bidezko
trebakuntzak beste 4 urtetan. Beraz, irtenbide hau 10 urtetara bakarrik
izango litzateke eraginkorra. Egoera larriagotzeko, Ministerioak zailtasun
handiak ipintzen ditu bidegabeko oztopo administratibioen bidez kide batzuen,
amerikar herrialdeetakoak batik bat, Pediatriako espezialitatearen tituluaren
homologazioan, honela gure lan esparruan lan egitea erabat eragotziz.
Badago ondo zaildutako pediatraren kasua osasungintza pribatuan lanean
diharduena ezinezkoa duelako publikoan egitea bere titulua ez dagoelako
homologatuta.
Egoera honen arrisku bat, epe laburrean neurririk hartzen ez bada bederen,
pediatrek eramandako lehen mailako arreta pediatriko arlo-anitzkoaren,
herrialde honetako pediatria asistentziak erakusten dituen emaitza oso
onen erantzule, desagerpena da.
Beste herrialdeetan, Italia eta Ameriketako Estatu batuak kasu, pediatrak dira baita ere LAn dihardutenak Katz-ek (2) LArako zerbitzuen ornikuntzari buruzko eredu europearra aztertzen du eta gurea onena iruditzen zaio gastu/eraginkortasunaren aldetik, baliabide gutxiago eskatzen duelako, umeen eskakizunei hobeto egokitzen zaielako eta gutxitzen dituelako ospitalizazioak. Beste herrialde batzuk, Inglaterra kasu, komunitaterako pediatriako unitateak sortzeko asmotan daude. Pediatrek eramandako gure LArako eredu pediatrikoak eta Osasun Arloan inbertsio handiagoak frogatu dute baliabide egokienak direla haur populazioaren asistentzia kalitatean emaitza onenak lortzeko.
AEPapk, 2005ko Abenduan, ohartu zuen ordurako etorkizunari begira eredu
honen hauskortasunari buruz, baldin eta ez bazen eskua sartzen modu zehatzez
premiazko hobekuntzetan, pertsonal eta azpiegiturakoak, eta epe laburrerako
irtenbideak bilatzen (3). Gaur egun, Administrazioaren
aldetik jasandako erantzun bakarra, direla urte batzuk burutzen den pediatriako
MIRen LAtiko errotazioaren aintzatespena izan da, zeina gaur egun derrigorrezko
errotazioan bihurtu da.
Pediatrek gauzatutako LAko pediatria asistentzia eredua iraunarazi egin
behar diogun gizarteko eskaera bat da eta Osakidetzak eta Osadun Sailak
sentiberatasuna erakutsi dute berarekiko. Adibidea, Osakidetzako Ospitaletan
Pediatriako MIRak trebatzeko gaitasun dozentearen gehitzea izan da. Badira
urte batzuk kurtsuko 20 erresidente trebatzen direla pediatrian (urte
batzutik hona burutzen den LAtik MIRen errotazioa barne), ospitaleko sareko
gaitasun gorena suposatzen duena, baina hau ez da nahikoa izan haur populazio
handiagoa eta eskaera handiagoa (kontsulten gehikuntza LAean eta ospitaletako
Pediatria zerbitzuetan) orekatzeko, eta ezta ospitaletako eta osasun zentroetako
belaunaldiko ordezkapena egiteko ere.
Nekazal populazioaren Asistentzia ereduari buruz ere, Osakidetzak aldatu
egin ditu bere lehen postulatuak. Gaur 15 urte baino lehen, Arabako eskualdean,
Europako beste herrialdeetako ereduarekin hasi zen pediatriako estaldura
asistentziala: familia medikuen esku zegoen arreta eta kontsulta pediatreeiko
igorpena patologia kronikoen jarraipenerako, osasun zainketa eta promoziorako
eta gaixotasun akutuen elkarkontsultarako. Urte hauetan nabaria izan da
Arabako haur populazioaren gehikuntza, baina demografi gertaera honek,
espero den aitzitik, ez du indartu lehenengo eredua, erabat aldatu baino.
Gaur egun, nekazal eremuko ume guztiek daukate pediatra bat eskaera eta
programatutako kontsultarako, gutxienez teorikoki zeren eta lankidegoaren
aldetik ez da gertatu ornikuntza berririk. Egoera eta irizpide hauek Osakidetzako
sareko Eskualde guztietarako balio dute.
Baina bere seme-alabaren asistentzia Pediatrian espezializatuen esku egotea
askoz ere nahiago izatea gertatzen da beste herrialdeetan ere, batzuetan
gainera asistentzia pribatua denean, AEBk kasu, zeinetan, gainera, arreta
pediatrikoak nerabezaroa hartzen du barne. Han, familia medikuen ordez,
gero eta nahiago dute pediatren aldetiko arreta (4,
5).
Gure esparruan eta Estatistikako Euskal Instituaren arabera, EUSTAT, 2005ean
%4,5 kontsulta gehiago egon ziren LAn 2004arekiko pediatriako lanpostuen
gehikuntza %1,7koa izan zenean (6).
Populazioaren asistentzia anitzko eredua (umetatik heriotzera arte mediku
orokorra da pertsonaren arduraduna) diren herrialdeetan, Britainia Handia
kasu, ustekabean, ohartzen ari dira bere ereduak gabezi sakonak dituela
haur populazioaren arretan , herrialde garatuetako arreta pediatrikoa
konplexua delako, gaixotasun arrunten gain gizarte eta portaera arazoak
gero eta sarriago kontsultatzen direlako, mediku orokorrek ez dutelako
sustapen ekonomikorik haur osasunerako politikan eta ez dutelako zaletasunik
haurrekin lan egiteko.
Hall eta Swoden-ek adierazten zuten orain dela gutxi Britainia Handiko
umeen zainketak duen hautabidea pediatra orokorren belaunaldi berria dela,
beste arloetako espezialistekin elkarlanean, baztertuz, honela, mediku
orokorrak (7).
Argi dagoena da egoera honi geldotasun eta nagikeriarekin aurre eginez
gero Pediatren esku dagoen LAko pediatria asistentziak galdu egingo duela
bere izate unibertsala eta ekonomikoki ahaldunen esku geratuko dala, eta
urrats hau itzulgaitza edo itzuezina izan daitekeela. Sistema publikoan
osasun ornikuntza pediatrikoaren, pediatren esku, kalitatea bermatzea
lehentasunezkoa izan behar lukeen gizarte eskaera da.
Egungo egoera.
Zerrenda honetan 2007rako egoeraz dihardugu. Familia medikuek edo orokorrek
betetako lanpostuak (FM/MO) egiturako lanpostuei soilik dagozkie. Ez dira
kontuan hartzen osasun bajak, baimenak edo euskarengatiko ordezkapenak.
Egoera guzti hauek pediatra ez diren medikuek betetzen dute.
Euskal Autonomi Erkidegoko Osasun Zentruak egoera honetan daude:
Araba
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Abetxuko-Legutiano |
1 |
0 |
|
Aranbizkarra I |
1 |
1 |
|
Aranbizkarra II |
2 |
0 |
|
Casco Viejo |
1 |
1 |
|
Gazalbide |
1 |
1 |
Familia Medikuak 4 orduko jardunaldia osatzen du. |
Habana |
1 |
0 |
|
Lakua-Arriaga |
3 |
0 |
|
Lakuabizkarra |
3 |
3 |
2 MOk 5 orduko jardunaldia betetzen dute. |
Nanclares-Murgia |
1 |
0 |
|
Olaguibel |
4 |
0 |
|
Olarizu |
1 |
1 |
|
Rioja Alavesa |
1 |
0 |
|
Salvatierra-Agurain |
1 |
0 |
|
San Martín |
5 |
1 |
|
Sansomendi |
1 |
2 |
|
Zaramaga |
1 |
1 |
Pediatrak eta FMk kupoko jardunaldi bana daukate. |
Guztira |
28 |
11 |
Araba eskualdeari gehi Laudio eta Amurriori dagokie
Pediatrak |
FM/MO |
% Pediatrak |
% FM/MO |
|
Araba |
33 |
11 |
75.0 |
25.0 |
Bizkaia
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Basurto |
2 |
0 |
|
Begoña |
1 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Bolueta-Sagarminaga |
1 |
0 |
|
Bombero Etxaniz |
2 |
1 |
|
Casco Viejo |
1 |
0 |
|
Deusto |
3 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Gazteleku |
2 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Indautxu |
2 |
0 |
|
Javier Sz. de Buruaga |
1 |
0 |
|
La Merced |
1 |
0 |
|
La Peña |
2 |
0 |
|
Otxarkoaga |
2 |
0 |
|
Rekaldeberri |
3 |
0 |
|
San Adrián |
1 |
0 |
|
San Ignacio |
1 |
1 |
|
Santutxu-El Karmelo |
2 |
0 |
|
Santutxu-Solokoetxe |
2 |
0 |
|
Txurdinaga |
2 |
0 |
|
Zorroza-Alonsotegi |
2 |
0 |
|
Zurbaran |
1 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Guztira |
34 |
2 |
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Abadiño |
4 |
0 |
|
Amorebieta |
2 |
0 |
|
Amurrio-Aiala |
2 |
0 |
|
Arratia |
2 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Arrigorriaga |
2 |
1 |
FM/MOk 4 orduko jardunaldia dauka |
Basauri |
7 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Bermeo |
2 |
0 |
Kupoko pediatra bi |
Durango |
4 |
0 |
Kupoko pediatra bi |
Etxebarri |
1 |
0 |
|
Galdakao |
5 |
0 |
|
Gernika |
2 |
0 |
|
Lekeitio-Elantxobe |
1 |
0 |
|
Llodio |
3 |
0 |
|
Markina |
1 |
0 |
|
Ondarroa |
0 |
1 |
|
Guztira |
38 |
2 |
Ezkeraldea-Enkarterri Eskualdea
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Balmaseda |
1 |
0 |
|
Barakaldo |
12 |
0 |
Kupoko pediatra bi |
Gallarta |
1 |
1 |
FM/MOk 4 orduko jardunaldia dauka |
Muskiz |
1 |
0 |
|
Ortuella |
2 |
0 |
|
Portugalete |
6 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Santurtzi |
7 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Sestao |
4 |
0 |
|
Sodupe |
1 |
0 |
|
Trapagaran |
2 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Zalla-Sopuerta |
2 |
0 |
|
Guztira |
39 |
1 |
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Algorta |
5 |
1 |
Kupoko pediatra bat |
Areeta |
4 |
0 |
|
Astrabudua |
2 |
0 |
|
Erandio |
2 |
0 |
|
Gorliz-Plentzia |
2 |
0 |
|
Leioa |
4 |
0 |
Kupoko pediatra bat |
Mungia |
3 |
0 |
|
Sopela |
3 |
1 |
FM/MOk 4 orduko jardunaldia dauka |
Txoriherri |
3 |
0 |
|
Guztira |
28 |
2 |
|
Bizkaia
Bizkaia guztira. Bizkaiko Eskualdeei (Amurrio eta Laudio izan ezik) eta Ermuari dagokie.
Pediatrak |
FM/MO |
% Pediatrak |
% FM/MO |
|
Bizkaia |
137 |
7 |
95.1 |
4.9 |
Gipuzkoa
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Alza |
2 |
0 |
|
Amara-Berri |
3 |
0 |
|
Amara-Centro |
1 |
0 |
|
Astigarraga |
1 |
0 |
|
Beraun |
2 |
0 |
|
Bidebieta |
1 |
0 |
|
Egia |
2 |
0 |
|
Getaria-Zestoa |
1 |
0 |
|
Gros |
2 |
0 |
|
Hernani |
2 |
1 |
|
Hondarribia |
2 |
0 |
|
Intxaurrondo |
2 |
0 |
|
Irun-Centro |
3 |
1 |
|
Irun-Dumboa |
3 |
0 |
|
Iztieta |
3 |
0 |
|
Lasarte |
3 |
0 |
|
Lezo |
1 |
0 |
|
Loiola |
1 |
0 |
|
Oiartzun |
2 |
1 |
|
Ondarreta |
4 |
0 |
|
Orio |
1 |
0 |
|
Parte Vieja |
1 |
0 |
|
Pasai Antxo |
1 |
0 |
|
Pasajes de San Pedro |
2 |
0 |
|
Urnieta |
1 |
0 |
|
Usurbil |
1 |
0 |
|
Zarautz-Zumaia |
4 |
1 |
|
Guztira |
52 |
4 |
Osasun Zentrua |
Pediatrak |
FM/MO |
Oharrak |
Alegia |
1 |
0 |
|
Andoain |
2 |
0 |
|
Anoeta |
1 |
0 |
|
Aretxabaleta |
1 |
0 |
|
Arrasate |
2 |
1 |
|
Azpeitia |
2 |
0 |
|
Azkoitia |
2 |
0 |
|
Beasain |
2 |
0 |
|
Bergara |
2 |
0 |
|
Billabona |
1 |
0 |
|
Deba |
1 |
0 |
|
Eibar |
2 |
0 |
|
Elgoibar-Soraluze |
2 |
0 |
|
Ermua |
3 |
0 |
Pediatra batek jardunaldiaren herenaren laburpena dauka |
Eskoriatza |
1 |
0 |
|
Ibarra |
1 |
0 |
|
Legazpia |
1 |
0 |
|
Lazkao |
1 |
0 |
|
Mutriku |
1 |
0 |
|
Oñati |
1 |
0 |
|
Ordizia |
1 |
1 |
|
Tolosa |
2 |
0 |
|
Torrekua |
1 |
0 |
|
Zumarraga |
2 |
0 |
|
Guztira |
36 |
2 |
Gipuzkoako eskualdeei, Eremua izan ezik, dagokie.
Pediatrak |
FM/MO |
% Pediatrak |
% FM/MO |
|
Gipuzkoa |
85 |
6 |
93.4 |
6.6 |
Datu orokorrak
Pediatrak |
FM/MO |
% Pediatrak |
% FM/MO |
|
EAE |
255 |
24 |
91.4 |
8.6 |
Helburua EAEko haur populazioari dagokion arreta lortzea delarik honako hau proposatzen dugu:
Egitasmo estrategiko baten eraketa, estatu eta automi mailakoa, zeinean aztertuko diren ospitalerako eta LArako pediatren premiak, eta asistentzia pediatriko egokia bermatzeko ekonomia eta lankideen ornikuntza ekarriko duena.
Lan baldintzak hobetu, behin behineko pediatren aldekoak batez ere, pediatrian jardutea izan dadin erakargarria eta erosoa EAEan.
EAEko ospitaletako gaitasun dozente guztiari atera etekina, Latiko errotazioa kontutan harturik.
Ez ipini bidegabeko oztoporik beste Herrialdeetako pediatrei, gaztelera hizkuntzakoei batez ere, bere tituluak homologatu ditzaten.
Beste Herrialdeetako pediatrak inportatu, berehala, egitasmo estrategikoaren bidez sortuko den belaunaldi ordezkapen egokia zihurtatu arte.
Kontutan hartu Elkarte Pediatrikoen iritziak (Espainiako Pediatria Elkartea EPE, Espainiako Lehen Mailako Pediatria Elkartea ELMPE, Euskal Herriko Pediatria Elkartea EHPE eta Euskal Herriko Lehen Mailako Pediatria Elkartea EHLMPE) arazoen azterketa egiteko eta irtenbideak aurkitzeko.
1. Ruiz-Canela Cáceres J y Malmierca
Sánchez F. Necesidades de pediatras de Atención Primaria.
Rev Pediatr Aten Primaria. 2005;7 Supl 1:S 145-155
2. Katz M, Rubino A, Collier J, Rosen J y
Ehrich JHH. Demography of Pediatric Primary Care in Europe:Delivery of Care
and Training. Pediatrics 2002;109;788-796
3. Junta Directiva de la AEPap. El modelo de
atención al niño (editorial). Rev Pediatr Aten Primaria. 2005;7:549-566.
4. Freed GL, Nahra TA y Wheeler JRC. Which
Physicians are Providing Health Care to America´s Children? Trends
and Changes During the Past 20 Years. Arch Pediatr Adolesc Med. 2004;158:22-26.
5. Ferris TG, Saglam D, Stattford RS y cols.
Changes in the daily practice of primary care for children. Arch Pediatr
Adolesc Med.1998;152:227-233.
6. Eustat. Estadistica Extrahospitalaria Pública
en 2005. http://www.eustat.es/elem/ele0004100/not0004176_c.html
7. Hall D y Sowden D. Primary care for children
in the 21st century. General practitioners must adapt to the changed spectrum
of illnesses. BMJ 2005;330:430–1
2007ko Martxoa